Ομιλίες

Δώδεκα ξεχωριστές μονάδες παράγουν το ίδιο αποτέλεσμα με μία ομάδα δώδεκα ατόμων ; Αυτό ήταν το ερώτημα που γι άλλη μια φορά μου δημιουργήθηκε αμέσως μόλις πήρα στα χέρια μου το βιβλίο για το οποίο συζητάμε σήμερα. Δεν έχω στοιχεία να τεκμηριώσω την απάντησή μου επιστημονικά αλλά θα την βασίσω στην προσωπική μου εμπειρία, η οποία πιστεύω ότι θα ταυτίζεται και με τη δική σας. Η απάντηση είναι όχι. Η ομάδα έχει τη δική της υπόσταση και αυτό που προκύπτει είναι πολλαπλάσιο από αυτό που θα προέκυπτε αν αθροίζαμε τα αποτελέσματα των δώδεκα ξεχωριστών εργασιών. Από τον πρόλογο ο υπεύθυνος και συντονιστής αυτής απόπειρας, ο αγαπητός Δημήτρης Κωνσταντάρας, μας υπενθυμίζει ότι η ιδέα δεν είναι πρωτότυπη. Την δοκίμασαν κάποιοι άλλοι μεγάλοι λογοτέχνες πριν 50 τόσα χρόνια. Προσωπικά δεν νομίζω ότι αυτό μειώνει σε τίποτα την αξία του εγχειρήματος. Αντίθετα μας βάζει στον πειρασμό να προβληματιστούμε γιατί υλοποιείται πάλι τώρα, γιατί με νέους ανθρώπους και όχι με καθιερωμένα «βαριά» ονόματα και γιατί με δημιουργούς του ευρύτερου χώρου των Γραμμάτων και Τεχνών και όχι με την στενή έννοια λογοτέχνες.

Ο ίδιος μας δίνει κάποιες πιθανές εξηγήσεις. Η ιδέα ανήκε σε έναν νέο άνθρωπο, το διαδίκτυο διευκολύνει την συνεργασία και τη διάχυση του βιβλίου κλπ. Προσωπικά νομίζω ότι αν συνοψίσουμε όλες αυτές τις πιθανές αιτίες και τις παραμέτρους που υπεισέρχονται καταλήγουμε σε ένα σημείο. Τώρα έχουμε τις τεχνικές δυνατότητες που διευκολύνουν την συνεργασία από απόσταση, υπάρχει μεγάλη γεωγραφική διασπορά των συντελεστών, και βεβαίως το σημαντικότερο γιατί τώρα τα πράγματα έχουν αλλάξει. Είτε το έχουμε καταλάβει αγαπητές φίλες και φίλοι, είτε όχι, το γεγονός είναι ότι ζούμε ήδη μια νέα εποχή. Οι καλλιτέχνες με την ευαισθησία τους έχουν ήδη λάβει το μήνυμα. Ιστορικά η Τέχνη αποτελεί την πρωτοπορία και στις μεταβατικές περιόδους, όπως σήμερα, πρώτη αυτή περπατάει στα νέα μονοπάτια. Το νέο που μας φέρνει το βιβλίο αυτό δεν είναι το περιεχόμενό του, οι ανθρώπινες ιστορίες φανερώνονται ίδιες στην διαδρομή των αιώνων, αλλά ο τρόπος δημιουργίας του. Σκεφτείτε φίλες και φίλοι τι έχουμε εδώ. Ένα λογοτεχνικό έργο, προϊόν πνευματικής εργασίας δώδεκα διαφορετικών ανθρώπων. Ο κάθε δημιουργός ξεδιπλώνει μπροστά μας τις δικές του ικανότητες και την τεχνική του στο λόγο διακριτά, με την υπογραφή του. Ταυτόχρονα είναι υποχρεωμένος να συνταιριάξει το δικό του κομμάτι του πάζλ ώστε το σύνολο να έχει πλήρη, ολοκληρωμένη μορφή και αρμονία. Θα μου επιτρέψετε να επισημάνω ότι δεν μιλάω για ισοπέδωση των δημιουργών. Μιλάω για ανεξάρτητη δημιουργία εναρμονισμένη σε ένα ομαδικό έργο. Ταυτόχρονα όμως αυτός ο τρόπος δουλειάς ενισχύει και την ευγενική άμιλλα.

Το ίδιο το βιβλίο νομίζω επιβεβαιώνει αυτή τη διαπίστωση. Είναι σίγουρο ότι όλοι οι συντελεστές του, ανεξαιρέτως, έχουν τις ικανότητες και την αρτιότητα, και εν πολλοίς το έχουν αποδείξει, ο καθένας ξεχωριστά να δημιουργήσει ένα αξιοπρόσεκτο έργο. Όμως μέσα στα πλαίσια της ομαδικής λειτουργίας ο καθένας συμβάλει με το απόσταγμα της σκέψης και της δημιουργικότητάς του. Επιλέγει και προσφέρει τον αφρό, το κάλλιστο. Το αποτέλεσμα είναι πράγματι πάρα πολύ καλό. Το βιβλίο σε όλη του την έκταση διατηρεί τη δροσιά και τη ζωντάνια του. Οι ήρωες του βιβλίου είναι απλοί καθημερινοί άνθρωποι με τις αγωνίες και τα όνειρά τους. Όλα μοιάζουν πολύ κοινά και γνώριμα.

Όμως υπάρχουν και οι υπόγειες διαδρομές που συνδέουν τις ζωές τους και που σαν σε αρχαία τραγωδία αρχίζουν λίγο - λίγο να αναδεικνύονται φέρνοντας μπροστά τους και μπροστά στον αναγνώστη τις αμαρτίες του παρελθόντος. Αυτές οι αμαρτίες φίλες και φίλοι μας είναι γνωστές. Είναι οι αμαρτίες της δικής μας εποχής που ερχόμαστε σήμερα σαν κοινωνία να πληρώσουμε. Έχουν να κάνουν με την εξουσία και τη διαπλοκή. Αυτό είναι το παρελθόν που βαρύνει τους ήρωες μας. Οι βασικοί ήρωες δεν έχουν άμεση προσωπική εμπλοκή στα αμαρτήματα. Το πάθος τους όμως για δικαιοσύνη και οι παρεπόμενες επιλογές τους καθορίζουν τις ζωές όλων. Η τιμωρία επιπίπτει επί δικαίων και αδίκων. Όλοι πληρώνουν.

Όταν κάποιος αναφέρεται σε ένα σύγχρονό του δημιούργημα της Τέχνης το ερμηνεύει με βάση τα δικά του βιώματα και εμπειρίες. Όντας πολιτικός προσλαμβάνω τα αντίστοιχα στοιχεία. Πιστεύω ότι η πλοκή του βιβλίου σχετίζεται με όλα όσα ζούμε σήμερα και όσα δικαιολογημένα εικάζουμε για το άμεσο μέλλον. Ο χρόνος συγγραφής του βιβλίου και η ηλικία των συντελεστών νομίζω ενισχύουν την άποψή μου. Είμαστε μια κοινωνία που βαρύνεται με αμαρτήματα του παρελθόντος. Φτάσαμε στο σημείο της κορύφωσής τους και είμαστε πλέον υποχρεωμένοι από τα γεγονότα να οδηγηθούμε στην κάθαρση. Η κάθαρση επέρχεται με την τιμωρία των ενόχων αλλά και με την κατάλυση της παλαιάς τάξης που θα παραχωρήσει τη θέση της σε μια νέα τάξη με διαφορετική οργάνωση και μια νέα ισορροπία. Δεν μπορεί να διατηρηθεί το παλαιό σύστημα. Πρέπει στη θέση του να εγκαθιδρύσουμε ένα νέο πιο λειτουργικό που να εξυπηρετεί τις ανάγκες της κοινωνίας και όχι να τις παρακάμπτει προς όφελος άλλων. Έχουμε δυναμική που πρέπει να απελευθερωθεί για να μπορέσουμε να δημιουργήσουμε. Τον τρόπο να το κάνουμε μας το έδειξε αυτή η ομάδα των 12. Πήραν μια ιδέα, δημιούργησαν ένα δίκτυο συνεργασίας όπου καθένας διατήρησε την ατομικότητά του, συνεισέφερε ο καθένας την δική του δημιουργικότητα και υλοποίησαν αυτό που έχουμε σήμερα μπροστά μας. Το βιβλίο είναι πολύ καλό, αυτό που κρύβεται μέσα του ακόμα καλύτερο. Τους ευχαριστούμε.