Άρθρα

 

Είναι τα επιτόκια των χορηγήσεων χαμηλά ή ψηλά;

Χάνουν οι καταναλωτές αγοραστική δύναμη καταθέτοντας στις τράπεζες με μηδενικά επιτόκια ή αρνητικά πραγματικά επιτόκια ;

Οι καταθέτες είναι εγκλωβισμένοι στο θέμα των καταθέσεών τους;

Τα επιτόκια προκύπτουν από τον τραπεζικό ανταγωνισμό; Ή υπάρχουν άτυπες συμφωνίες μεταξύ των τραπεζών;

Στα χαμηλά επίπεδα επενδύσεων συμβάλλουν και τα υψηλά επίπεδα επιτοκίων χορηγήσεων ή οι λόγοι είναι αμιγώς οικονομικοί;

Αληθεύει ότι οι τραπεζικές χορηγήσεις εμπεριέχουν μεγάλο κίνδυνο; 

 

Τα επιτόκια και οι διασφαλίσεις είναι οι πλέον καθοριστικοί όροι των τραπεζικών χορηγήσεων διεθνώς. Δεδομένου δε ότι τα οικονομικά αποτελέσματα των τραπεζών στηρίζονται κατά κύριο λόγο στα έσοδα από χορηγήσεις και στα έξοδα από τόκους καταθέσεων, τα επιτόκια θεωρούνται καθοριστικά στοιχεία για τις προοπτικές του τραπεζικού συστήματος.

1.       Τρόπος καθορισμού επιτοκίων.

Με την απελευθέρωση  του Τραπεζικού συστήματος, τα τραπεζικά επιτόκια δεν καθορίζονται πλέον εδώ και αρκετά χρόνια διοικητικά από την Τράπεζα της Ελλάδος. Ο καθορισμός  των επιτοκίων γίνεται  από τις  ίδιες τις  Τράπεζες με βάση διάφορα κριτήρια όπως ο ανταγωνισμός, η προσφορά και η ζήτηση πόρων, η κερδοφορία των τραπεζών, τα τραπεζικά προϊόντα, ο πιστωτικός κίνδυνος των πελατών,  η κατηγορία πελατών,  ο πληθωρισμός και άλλοι παράγοντες.

2.       Επιτόκια καταθέσεων και επίπεδα αυτών.

Τα επιτόκια καταθέσεων κυμαίνονται την περίοδο αυτή από 0% μέχρι 2%.

Σχετικά με τα επιτόκια αυτά σημειώνονται τα εξής:

Ø        Υπάρχουν μηδενικά ονομαστικά επιτόκια καταθέσεων τα οποία δικαιολογούνται σε ένα βαθμό όταν πρόκειται για καταθέσεις μικρών ποσών. Πολλές τράπεζες όμως δεν ενημερώνουν τους πελάτες για το άτοκο μέρος των καταθέσεων το οποίο αγγίζει τα € 1.500 δηλ. δρχ. 500.000. Σημειώνεται ότι επί εποχής δραχμής το αντίστοιχο άτοκο ήταν € 300 δηλ. δρχ. 100.000 περίπου. Το κόστος διατήρησης λογαριασμών καταθέσεων με μικρά ποσά μπορεί να είναι σημαντικό αλλά δεν είναι τόσο ώστε να μην τοκίζονται καταθέσεις € 1.500.

Ø        Οι καταναλωτές χωρίς να έχουν πλέον εναλλακτική λύση (έχουν απολέσει σημαντικά ποσά από το χρηματιστήριο που υποτίθεται ότι θα είχε μεγαλύτερες αποδόσεις) υποχρεούνται να καταθέτουν τα χρήματά τους στις τράπεζες με μηδενικά επιτόκια προκειμένου να τα διαφυλάξουν από τυχόν διαρρήκτες των οικιών τους περισσότερο, παρά για την αύξησή τους. Οι τράπεζες στην περίπτωση αυτή λειτουργούν περισσότερο ως φύλακες.

Ø        Οποιαδήποτε μείωση του επιτοκίου της Ευρωπαϊκής Τράπεζας επιδρά πρώτα στα καταθετικά επιτόκια, πιο γρήγορα από αυτά των χορηγήσεων και αναλογικά σε μεγαλύτερο ποσοστό.   

3.       Επιτόκια χορηγήσεων και επίπεδα αυτών.

Τα επιτόκια χορηγήσεων κυμαίνονται από 3,60% μέχρι 17,50%.

Σχετικά με τα επιτόκια αυτά σημειώνονται τα εξής:

Ø        Κατ΄ αρχήν όλα τα επιτόκια χορηγήσεων απέχουν σημαντικά από το επιτόκιο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας που είναι 2,75%

Ø        Τα επιτόκια  των πιστωτικών καρτών είναι τα υψηλότερα επιτόκια χορηγήσεων και κυμαίνονται από 14,75% μέχρι 16,80%. Τα επιτόκια αυτά θεωρούνται από τα υψηλότερα της Ευρώπης. Η άποψη ότι οι χορηγήσεις μέσω καρτών εμπεριέχουν σημαντικό κίνδυνο και δεν είναι καθόλου διασφαλισμένες, δεν δικαιολογεί πλήρως τα πολύ υψηλά επιτόκια. Γιατί με την ίδια λογική θα μπορούσαν τα επιτόκια των καρτών να αγγίξουν το επίπεδο του 20, 30 ή και 40% μεταφέροντας το σύνολο του πιστωτικού κινδύνου του πελάτη. Αλήθεια γιατί πρέπει να δανειοδοτούνται όλοι οι πολίτες; Μήπως για να υπάρξει μεγάλη εξάρτηση από τις τράπεζες;

Ø        Σε υψηλά επίπεδα κινούνται και τα επιτόκια της καταναλωτικής πίστης δηλαδή καταναλωτικά και προσωπικά. Τα καταναλωτικά επιβαρύνονται με επιτόκια 9,00% μέχρι 13,00% πλησιάζοντας αυτά των πιστωτικών καρτών αν και στην περίπτωση των καταναλωτικών δανείων η Τράπεζα γνωρίζει τη συγκεκριμένη καταναλωτική δαπάνη του διαρκούς αγαθού και σε ορισμένες περιπτώσεις ή παρακρατεί την κυριότητα (αυτοκίνητο) ή εγγράφει υποθήκη σε περιουσιακό στοιχείο του καταναλωτή.  

Ø        Τα χαμηλότερα επιτόκια χορηγήσεων είναι αυτά της στεγαστικής πίστης. Συγκεκριμένα τα επιτόκια αυτά κυμαίνονται από 4,90% μέχρι 6,75%.  Υπάρχουν και στεγαστικά δάνεια τα οποία επιβαρύνουν τον οφειλέτη με 3,60% ή 3,70% αλλά μόνο για τον πρώτο χρόνο. Ο πρόσφατος ανταγωνισμός των τραπεζών στον τομέα αυτό από τη μία πλευρά και η πλήρης διασφάλιση των τραπεζών από την άλλη με την εγγραφή υποθήκης στο αστικό ακίνητο έχουν οδηγήσει την αγορά σε πολύ χαμηλά επίπεδα. Αποτέλεσμα της πολιτικής των χαμηλών επιτοκίων είναι να εξακολουθεί η ελληνική οικονομία να στηρίζεται στον κλάδο της οικοδομής.

Ø         Οι χρηματοδοτήσεις για την κάλυψη των αναγκών σε κεφάλαια κίνησης επιβαρύνονται με επιτόκια που κυμαίνονται από 5,90% έως 6,50%. Θεωρητικά ισχύει αυτό. Για λόγους όμως marketing τα επιτόκια αυτά καταχωρούνται στον τύπο. Στην πραγματικότητα οι τράπεζες επιβαρύνουν τους πελάτες τους για την κατηγορία αυτών των δανείων με πρόσθετη επιβάρυνση 3–4 μονάδες ως περιθώριο προσαύξησης, ανεβάζοντας τα ανώτατα επιτόκια στα επίπεδα 9% μέχρι 11%.

Ø        Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει και με τα επιτόκια για πάγιες εγκαταστάσεις. Οι τράπεζες φροντίζοντας για  επενδύσεις στη χώρα τις επιβαρύνουν με επιτόκια από 5,90% μέχρι 6,50% ποσοστά στα οποία πρέπει να προστεθεί το περιθώριο προσαύξησης 3 – 4 μονάδων ανερχόμενο σε 8% μέχρι 10.50% περίπου.

4.       Μικτά περιθώρια επιτοκίων

Το μικτό περιθώριο κέρδους των τραπεζών (spread) το οποίο υποδηλώνει τη διαφορά μεταξύ των σταθμισμένων επιτοκίων χορηγήσεων και καταθέσεων είναι αρκετά υψηλό στην Ελλάδα.

Εάν δε λάβει υπόψη του κανείς τις επί μέρους κατηγορίες χορηγήσεων σε ορισμένες κατηγορίες θα μπορούσε να χαρακτηρίσει το περιθώριο «αισχροκέρδεια» ή υπερβολή.

·          Συγκεκριμένα για τις πιστωτικές κάρτες το περιθώριο ανέρχεται σε 12,75% μέχρι 16,80% ποσοστά υπερβολικά και σχεδόν 3πλάσια ή 4πλάσια του πληθωρισμού.

·          Στην καταναλωτική πίστη το μικτό περιθώριο ανέρχεται σε 7% μέχρι 13% κινούμενο και αυτό σε υψηλά επίπεδα.

·          Το μικτό περιθώριο κέρδους στη στεγαστική πίστη είναι το χαμηλότερο από όλες τις κατηγορίες και κυμαίνεται μεταξύ 2,90% και 6,75%.Παρ΄ όλα αυτά το ελάχιστο μικτό περιθώριο είναι μεγαλύτερο από το λειτουργικό κόστος των τραπεζών.

·          Στις χορηγήσεις προς επιχειρήσεις τόσο για κεφάλαια κίνησης όσο και για πάγιες εγκαταστάσεις  το μικτό περιθώριο υπολογίζεται σε 7% μέχρι 9% ποσοστό υπερδιπλάσιο του κόστους λειτουργίας των τραπεζών. 

5.       Πληθωρισμός & Πραγματικά επιτόκια.

Τα επίσημα επίπεδα πληθωρισμού τιμών κυμαίνονται την τελευταία 3ετία από 3,5% - 4,00%.  Ωστόσο τα πραγματικά επίπεδα πληθωρισμού σε πολλές κατηγορίες πολιτών είναι ενδεχομένως μεγαλύτερα.

Παρ΄ όλα αυτά με δεδομένα τα επίσημα επίπεδα αυτά πληθωρισμού προκύπτουν τα εξής:

·          Οι καταθέσεις έχουν πραγματική απόδοση αρνητική από - 4,00% μέχρι  - 2,00%. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι όποιος καταθέτει στο ελληνικό τραπεζικό σύστημα εκ προοιμίου έχει πραγματικές απώλειες τουλάχιστον 2%.

·          Τα πραγματικά επιτόκια των χορηγήσεων είναι όλα θετικά με εξαίρεση μία μόνο κατηγορία στεγαστικών δανείων ορισμένων τραπεζών και για το 1^ο έτος εξυπηρέτησης. Είναι αξιοσημείωτο ότι το πραγματικό επιτόκιο των πιστωτικών καρτών είναι διψήφιος αριθμός και κυμαίνεται από 11,25% μέχρι 13,30% περίπου ποσοστά πολύ υψηλότερα του πληθωρισμού. Είναι δηλαδή τα πραγματικά επιτόκια των καρτών 3πλάσια του πληθωρισμού. 

6.       Σύγκριση με επιτόκια Ευρωζώνης.

Με εξαίρεση τα επιτόκια στεγαστικής πίστης όλα τα άλλα επιτόκια στην Ελλάδα είναι υψηλότερα από τα αντίστοιχα στην Ευρωζώνη.

Η πιο καλή δικαιολογία και αιτιολογία σε ένα βαθμό, είναι ο συγκριτικά υψηλός πληθωρισμός στην Ελλάδα σε σχέση με πολλές Ευρωπαϊκές χώρες.

7.       Διατραπεζικά επιτόκια.

Την εποχή αυτή το διατραπεζικό επιτόκιο καταθέσεων στην αγορά της Ευρώπης για το Euro κυμαίνεται μεταξύ 2,59% για ένα μήνα μέχρι 2,50% για ένα χρόνο. Η διαφορά ενδεχομένως να σημαίνει ότι αναμένεται μια μικρή μείωση των επιτοκίων.

Είναι πάντως σημαντικό να αναφερθούν τα αντίστοιχα επιτόκια για τα δολάριο που είναι 1,32% και 1,40% αντιστοίχως. Για το γιεν τα αντίστοιχα επιτόκια είναι 0,05% και 0,09% μηδενικά σχεδόν επιτόκια. Προφανώς τα επιτόκια αυτά σχετίζονται με τον πληθωρισμό της αντίστοιχης χώρας, την ανατίμηση ή διολίσθηση των νομισμάτων τους και άλλους παράγοντες.  

8.       Προοπτικές.

Η εξέλιξη των επιτοκίων στην Ελλάδα θα εξαρτηθεί από του εξής παράγοντες:

·          Εισδοχή νέων ξένων τραπεζών.

·          Επιτόκια Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας.

·          Πληθωρισμός.

·          Λειτουργικό κόστος τραπεζών.

9.       Συμπεράσματα

ü        Δε λειτουργεί η αγορά και ο ανταγωνισμός προκειμένου να αποφευχθούν στρεβλώσεις. Το επιχείρημα των Διοικητών και Προέδρων της Εθνικής και ALPHA για ενίσχυση του ανταγωνισμού με τη συγχώνευση των Τραπεζών τους προφανώς δεν ευσταθεί.

ü        Τα επιτόκια τα οποία δημοσιεύει κάθε Τράπεζα στον τομέα των χορηγήσεων είναι παραπλανητικά επειδή αναφέρονται οι ελάχιστες και όχι και οι μέγιστες τιμές τους.

ü        Οι Τράπεζες δεν εξηγούν στον πελάτη τον τρόπο υπολογισμού του πρόσθετου περιθωρίου στις χορηγήσεις.

ü        Δεν υπάρχουν αξιόπιστα εναλλακτικά προϊόντα για τις καταθέσεις ταμιευτηρίου και οι καταθέτες είναι εγκλωβισμένοι στις μηδενικής απόδοσης καταθέσεις.

ü        Τα επιτόκια καταναλωτικής πίστης είναι υψηλά και δεν διευκολύνουν τη βελτίωση της κατανάλωσης.

ü        Για τις πάγιες εγκαταστάσεις που στην πραγματικότητα είναι οι επενδύσεις της χώρας δεν προβλέπεται ειδική μέριμνα σχετικά με το επίπεδο επιτοκίων.-

 

 

 

         Νίκος Δεσινιώτης