Άρθρα

Τώρα και για τις επόμενες μέρες… «μένουμε σπίτι». Για να προστατευθούμε και να προστατέψουμε και τους συμπολίτες μας. Για να τη… βγάλουμε καθαρή, όσο περισσότερο μπορούμε. Μετά, όμως; Τι θα γίνει μετά;

Γράφει ο Νίκος Νικολόπουλος

Οι κυβερνήσεις της Ευρωζώνης πρέπει να οργανωθούν και να ανταποκριθούν στην πανδημία του κορωνοϊού και τον αντίκτυπό της στην οικονομία, με τολμηρό και συντονισμένο τρόπo.
Ας το παραδεχτούμε. Η επιδημία του κορωνοϊού βρήκε την Ελλάδα – αλλά και την ίδια την Ευρώπη – στην διαδικασία της «ανάρρωσης» από την οικονομική κρίση και αμέσως μετά από μία δεκαετή, αναγκαστική συμφιλίωση με οδυνηρές ανατροπές στην κανονικότητα της καθημερινότητας μας. Παράλληλα, είναι αδύνατο προς το παρόν να κοστολογηθεί το κόστος της πανδημίας και να ψηλαφιστεί το σχέδιο επανόδου στους αναγκαίους ρυθμούς ανάπτυξης και οικονομικής μεγέθυνσης του ΑΕΠ.
Το μόνο βέβαιο είναι πως τα μέτρα που έχουν ανακοινωθεί μέχρι τώρα, δεν επαρκούν. Οι περισσότερες οικονομίες της υφηλίου, για πρώτη φορά στην ιστορία, μπήκαν σε καραντίνα σε περίοδο ειρήνης. Ενώ, επίσης για πρώτη φορά μετά από πολλές δεκαετίες, η παγκοσμιοποίηση, οι «νόμοι» του οικονομικού νεοφιλελευθερισμού και ο εθνομηδενισμός, δέχονται ένα βαρύτατο πλήγμα.
Οι πρώτοι μόνο υπολογισμοί δείχνουν πως η ευρωζώνη θα γνωρίσει φέτος μία ύφεση που μπορεί να φτάσει ή και να ξεπεράσει το 5%. Η Ελλάδα… λίγο χειρότερα. Στο -5,3% σύμφωνα με την Morgan Stanley. Ο πληθωρισμός θα πέσει και πάλι στο 0%, το δημοσιονομικό έλλειμμα θα κινηθεί στο -1,3% και το δημόσιο χρέος θα ανέβει στα 189,3 δισεκατομμύρια ευρώ, κατά τις ίδιες εκτιμήσεις.
Η ιστορία της ελεύθερης οικονομίας διδάσκει ότι μετά από τέτοιες ολιστικές οικονομικές καταστροφές, που συνήθως συναντώνται μετά από μεγάλους ή και παγκόσμιους πολέμους, ακολουθείται η οδός της… δημιουργικής καταστροφής. Δηλαδή, προκειμένου να επιτευχθεί γρήγορη οικονομική επανεκκίνηση, οι χώρες τυπώνουν χρήμα και χορηγούν δάνεια με πολύ ευνοϊκούς όρους, αδιαφορώντας για τον πληθωρισμό που μοιραία φέρνει η διοχέτευση μεγάλων κεφαλαίων σε πολλούς τομείς και κλάδους της οικονομίας. Κάποιοι οικονομολόγοι υπολογίζουν πως το χρήμα που θα πρέπει να «κοπεί» στον πλανήτη μετά τον κορωνοϊό, μπορεί να φτάσει στα 10 τρισεκατομμύρια ευρώ! Και βέβαια, οι «ατμομηχανές» της οικονομικής επανεκκίνησης θα πάλι τα κράτη.
Ο Κυριάκος Μητσοτάκης, στην Ελλάδα, δεν ήθελε το «κράτος – επιχειρηματία», αλλά… «νυχτοφύλακα». Ωστόσο, ελέω πανδημίας, μεταμορφώνεται μέρα με τη μέρα σε κρατιστή ηγέτη, ενός κράτους που σήμερα δαπανάει μεγάλα κονδύλια για να στηρίξει το δημόσιο σύστημα υγείας και αύριο, πολύ μεγαλύτερα για να στηρίξει τον δημόσιο και ιδιωτικό τομέα της οικονομίας. Κακά τα ψέματα… Η «εθνική οικονομία» μπαίνει σε πρώτο πλάνο και η Ελλάδα αντιμετωπίζει άμεσα πλέον την ανάγκη – και τον στόχο – μιας νέας εθνικής παραγωγής. Ο ιός αποκάλυψε όλες τις αδυναμίες της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας, ιδιαίτερα για τα κράτη που δεν μπορούν να στηριχθούν στα δικά τους «πόδια».
Ο Τράμπ και η Λαγκάρντ έβαλαν κιόλας μπροστά τις μηχανές και τυπώνουν χρήμα και είναι έτοιμοι να εκδώσουν μεγάλα ομόλογα που με ευκολία θα ρίχνουν στις αγορές για να ενισχυθούν οι εθνικές οικονομίες, οι επιχειρήσεις και οι εργαζόμενοι.
Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα με τον ίδιο τρόπο που έβαλε «πάνω στο τραπέζι» 750 δις για να στηρίξει τα ευρωπαϊκά ομόλογα, πρέπει να είναι έτοιμη να βάλει τόσα και άλλα τόσα για να αντιμετωπίσει τα «απόνερα» της υγειονομικής κρίσης. Και η Ευρωπαϊκή Ένωση όμως, κηρύσσοντας το τέλος των αυστηρών δημοσιονομικών κανόνων, περνάει πλέον σε μια νέα εποχή. Τους επόμενους μήνες και χρόνια, μπορεί να δούμε κρατικοποιήσεις μεγάλων εταιρειών και πρωτοφανείς κρατικές ενισχύσεις σε κρίσιμους τομείς. Ήδη, για παράδειγμα, ο τομέας της εθνικής και δημόσιας υγείας έχει μπει στο προσκήνιο, ανατρέποντας και αναθεωρώντας άρδην όσα υποστήριζαν οι υπερασπιστές του νεοφιλελευθερισμού περί «ανταγωνισμού». Είναι σαφές ότι οι ισχυρές χώρες της Ευρώπης δεν είναι διατεθειμένες να αφήσουν τις επιχειρήσεις τους να καταρρεύσουν και για το λόγο αυτό δόθηκε το πράσινο φως για τη χαλάρωση. Σημαντικό ρόλο, βέβαια, έπαιξε και η δυνατή κίνηση των Αμερικανών με οικονομικές ενισχύσεις άνω του 1 τρις ευρώ, αλλά και το γεγονός ότι οι Κινέζοι βγαίνουν από το πρόβλημα και ετοιμάζονται να επανεκκινήσουν την οικονομία τους.
Ιταλία, Ισπανία, Γαλλία και άλλες χώρες έχουν ανακοινώσει κρατικά προγράμματα δεκάδων δισ. ευρώ και παροχή κρατικών εγγυήσεων ακόμα υψηλότερων, προκειμένου να στηρίξουν τις επιχειρήσεις που διακόπτουν τη λειτουργία τους λόγω των μέτρων ή βλέπουν τη λειτουργία τους να πέφτει κοντά στο μηδέν λόγω της επιδημίας. Η Γερμανία, που βλέπει την αξιοζήλευτη βιομηχανική της βάση να αντιμετωπίζει πρόβλημα επιβίωσης έχει ήδη πει ότι υπάρχουν διαθέσιμα περί τα 500 δισ. ευρώ. Και πράγματι η μεγαλύτερη οικονομία της Ευρώπης είναι πλεονασματική και διαθέτει τα χρήματα, αλλά πρέπει να μπορεί και να τα δαπανήσει. Είναι προφανές ότι με βάση τις προβλέψεις του Συμφώνου Σταθερότητας που «απαγορεύει» ελλείμματα υψηλότερα του 3%, αλλά και τους κανόνες περί κρατικών ενισχύσεων και ανταγωνισμού, τέτοιες δαπάνες θα ήταν απαγορευμένες, αλλά με την ενεργοποίηση της ρήτρας εξαίρεσης που ανακοίνωσε η πρόεδρος της Κομισιόν, τώρα θα επιτρέπονται.
Η ίδια εξαίρεση είχε χρησιμοποιηθεί το 2009, μετά το ξέσπασμα της κρίσης ύστερα από τρεις μήνες διαβουλεύσεων και διαπραγματεύσεων, αλλά τώρα ενεργοποιήθηκε μέσα σε λίγα 24ωρα, υπό την πρωτοφανή πίεση που φέρνει το «πάγωμα» της οικονομικής δραστηριότητας σε όλη την ευρωπαϊκή ήπειρο για απροσδιόριστο χρονικό διάστημα.
Το άλλο σκέλος των παρεμβάσεων που ανακοίνωσε η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν αφορά στη χαλάρωση «στο μέγιστο» των κανόνων περί κρατικής βοήθειας, με στόχο να διασφαλιστεί ότι οι επιχειρήσεις που πλήττονται και οι εργαζόμενοι σε αυτές θα μπορούν να δεχθούν κρατικούς πόρους χωρίς πρόβλημα. Αυτό σημαίνει, βέβαια, ότι υπάρχει πλέον το «πράσινο φως» για να «κρατικοποιηθούν» στην ουσία επιχειρήσεις και ολόκληροι κλάδοι της ευρωπαϊκής οικονομίας, ιδίως στις πλέον ανεπτυγμένες χώρες, όπως π.χ. οι αερομεταφορές, η αυτοκινητοβιομηχανία και άλλοι κλάδοι που εισέρχονται σε ένα «πάγωμα δραστηριότητας» το οποίο ουδείς μπορεί να προβλέψει πόσο θα κρατήσει.
Η γαλλική κυβέρνηση ήδη είχε ανακοινώσει ένα πρόγραμμα κρατικής ενίσχυσης 45 δισ. ευρώ το οποίο περιλαμβάνει ξεκάθαρα και κρατικοποιήσεις, οι οποίες δεν θα ήταν «νόμιμες» χωρίς χαλάρωση των κανόνων περί κρατικής βοήθειας και ανταγωνισμού.
Τέλος , αξίζει να αναφερθεί η έκκληση που απευθύνουν κορυφαίοι Γερμανοί οικονομολόγοι για την έκδοση ευρωπαϊκού ομολόγου «κρίσης», ύψους ενός τρισ. ευρώ, με άρθρο τους που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Frankfurter Allgemeine Zeitung (FAZ), υπό τον τίτλο: «Η Ευρώπη πρέπει τώρα να μείνει οικονομικά ενωμένη».
Είναι δεδομένο: Χωρίς τεράστια κρατική βοήθεια, η ανεργία θα αυξηθεί ραγδαία, η κατανάλωση θα περιορισθεί και η κρίση θα κλιμακωθεί. Η στήριξη της ρευστότητας μέσω δανείων, εγγυήσεων και φορολογικών διευκολύνσεων, καθώς επίσης και η μείωση του κόστους εργασίας μέσω παροχής επιδομάτων σε μερικώς απασχολούμενους αποτελούν σημαντικά μέτρα για τη σταθεροποίηση της κατάστασης, αλλά δεν θα επαρκέσουν. Απαιτείται εκτεταμένη κρατική ενίσχυση, ιδίως για τις πολλές μικρές επιχειρήσεις (ατομικές επιχειρήσεις, ελεύθερους επαγγελματίες, μικρές βιοτεχνίες, αυτοαπασχολούμενους), αλλά και για μεσαίες και μεγαλύτερες επιχειρήσεις. Προκειμένου αυτό να καταστεί δυνατό για όλα τα κράτη μέλη, ανεξαρτήτως της δημοσιονομικής κατάστασης, η Ευρώπη πρέπει να μείνει οικονομικά ενωμένη σε αυτήν την κρίση. Οι ισχυροί πρέπει να βοηθήσουν τους αδύναμους. Τώρα είναι η στιγμή να αποδείξει η Ευρώπη ότι είναι πραγματικά αυτό που επικαλείται συχνά, μια «κοινότητα πεπρωμένου»…

* Ο Νίκος Νικολόπουλος είναι πρώην βουλευτής και πρόεδρος των Χριστιανοδημοκρατικών Ελλάδος